Bubrežne ciste – beznačajan nalaz ili ozbiljan medicinski problem?

Ciste na bubrezima vrlo su čest i najčešće slučajan nalaz kod rutinskih radioloških pretraga, počevši od ultrazvuka do slikovnih metoda kompjutorizirane tomografije (CT) i magnetske rezonancije (MR).

Općenito se dijele na jednostavne i komplicirane. Jednostavne ciste najčešće su dijagnosticirana promjena na bubrezima. Radi se o benignim, asimptomatskim promjenama koje mogu biti solitarne, multiple, unilateralne i bilateralne. Njihova incidencija raste s dobi. Autopsijske su studije pokazale da je kod ljudi starijih od 50 godina vjerojatnost da imaju barem jednu jednostavnu cistu u bubrezima veća od 50 %. Jednostavne su ciste tipične strukture. Sonografski se prikazuju kao ovalne ili okrugle, oštro ograničene, anehogene formacije tankog zida, kompjutoriziranom tomografijom kao homogene hipodenzne formacije apsorpcijskih vrijednosti bistre tekućine, a magnetskom rezonancijom kao formacije izointenzivne tekućini u svim sekvencijama. Ako su zadovoljeni navedeni kriteriji, možemo reći da se radi o benignim cistama koje ne zahtijevaju daljnje praćenje. U komplicirane se ciste ubrajaju sve kalcificirane, multilokularne, septirane i nodularne ciste, zatim ciste ispunjene gustim tekućim sadržajem apsorpcijskih vrijednosti > 20 Hounsfieldovih jedinica na prekontrastnom CT presjeku ili intenziteta MR signala netipičnog za bistru tekućinu te ciste koje sadrže solidno tkivo koje se postkontrastno imbibira.

Kategoriji kompliciranih cista, dakle, pripada širok spektar cističnih promjena bubrega, od potpuno benignih do definitivno malignih. U svakodnevnoj je kliničkoj praksi najvažnije razlikovati „nekirurške” komplicirane ciste koje nije potrebno pratiti ili one koje su najvjerojatnije benigne i zahtijevaju intervalnu radiološku kontrolu, od onih koje imaju značajan maligni potencijal ili predstavljaju cistični karcinom bubrega te ih je nužno kirurški odstraniti.

S tim ciljem osmišljena je i unapređivana Bosniak klasifikacija cističnih promjena bubrega. Prva je Bosniak klasifikacija predstavljena 1986. godine i temelji se na morfološkim CT karakteristikama bubrežnih cista. Proizašla je iz dotadašnjeg kliničkog iskustva s ciljem da slikovne morfološke karakteristike posluže kao prediktivni faktor za pouzdanu kategorizaciju i razlikovanje „kirurških” od „nekirurških” cista. S vremenom su je prihvatila radiološka i urološka stručna društva te je ušla u široku primjenu. U originalnoj se Bosniak klasifikaciji navode četiri kategorije. U kliničkoj se praksi jednostavnim pokazalo razlikovanje cista kategorije I i II koje nemaju maligni potencijal i ne zahtijevaju praćenje niti liječenje te klasifikacija cista kategorije IV koje sadrže solidno tkivo koje se postkontrastno imbibira, što je karakteristika cističnog karcinoma bubrega. Poteškoće se javljaju u razlikovanju kategorija II i III, tj. onih kompliciranih cista s ponekom atipičnom morfološkom karakteristikom koje su benigne i dostatno ih je periodički pratiti od kompliciranih cista s malignim potencijalom koje je potrebno kirurški odstraniti. Stoga je 1993. godine objavljena nova, revidirana Bosniak klasifikacija koja uvodi kategoriju IIF (F prema engl. followup). Bosniak klasifikacija je korisna i primjenjiva metoda u procjeni cističnih promjena na bubrezima koja omogućuje pouzdano razlikovanje „kirurških” od „nekirurških” cista te daje jasne smjernice za daljnje kliničko postupanje.

CT je dijagnostička slikovna metoda na kojoj se temelji Bosniak klasifikacija, dok se magnetska rezonancija koristi kao dodatna metoda kod nekonkluzivnih CT nalaza, u slučajevima potrebe učestalih kontrola u mlađih pacijenata te u pacijenata kod kojih zbog preosjetljivosti ili kronične bubrežne insuficijencije nije moguće koristiti jodno kontrastno sredstvo. Razumijevanje mogućnosti i ograničenja Bosniak klasifikacije od iznimne je važnosti za postizanje uspješne interdisciplinarne komunikacije među liječnicima i adekvatnog kliničkog vođenja pacijenata s cistama bubrega.

Ciste kategorije I (jednostavne ciste) i II (blago komplicirane ciste) uglavnom ne predstavljaju dijagnostički problem, smatraju se benignima i ne zahtijevaju daljnje praćenje niti liječenje. Umjereno komplicirane ciste koje pripadaju kategoriji IIF potrebno je pratiti. Iako zbog nedostatka dovoljnog broja randomiziranih kontroliranih studija nema konačnog konsenzusa o duljini praćenja, predlažu se jednogodišnji pregledi u kontrolnom intervalu od 5 godina. Ciste stacionarnih morfoloških karakteristika i veličine smatraju se benignima. Promjena morfologije ili veličine u kontrolnom intervalu upućuju da se radi o cisti s malignim potencijalom koju je potrebno kirurški odstraniti. Ciste kategorije III i IV potrebno je inicijalno kirurški liječiti.